TRUNG TÂM THÔNG TIN - THƯ VIỆN QUỐC TẾ

CHÂU PHI - TRUNG ĐÔNG

1. NGUYỄN NHÂM

Những chuyển động quân sự tại Trung Đông năm 2021: Từ góc nhìn dự báo

Tóm tắt: Những thay đổi đáng kể của cục diện chính trị Trung Đông năm 2020, khi hàng loạt nước Arab ký hiệp ước hòa bình với Israel đã tạo ra bước đột phả lớn. Chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Joe Biden có sự thay đổi cách tiếp cận đối với khu vực, điều chỉnh quan hệ đối với đồng minh, thúc đẩy hòa bình giữa Israel và Palestine, nỗ lực quay trở lại Thỏa thuận hạt nhân Iran 2015. Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ở trong và ngoài khu vực vẫn diễn ra.

2. KIỀU THANH NGA

Hiệp định Thương mại Tự do Lục địa Châu Phi (AfCFTA) và khả năng tham gia của Việt Nam

Tóm tắt: Sau nhiều năm đàm phán, Hiệp định Thương mại Tự do lục địa châu Phi (AfCFTA) đã được thành lập vào ngày 21 tháng 3 năm 2018 và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 01 tháng 01 năm 2021. Là hiệp định thương mại lớn với 1,3 tỷ dân và GDP và hơn 3.000 tỷ USD, AfCFTA có mục tiêu nâng cao khả năng cạnh tranh và kích thích đầu tư, đổi mới và tăng trưởng kinh tế bằng việc loại bỏ các rào cản đối với thương mại. Đây là bước đi mang tính lịch sử cho thương mại nội khối của lục địa châu Phi, mở ra nhiều cơ hội trong gia tăng giá trị thương mại nội khối, thúc đẩy phát triển công nghiệp thông qua đa dạng hóa và phát triển chuỗi giá trị khu vực, chuyển đổi cơ cấu kinh tế lục địa và thúc đẩy thương mại điện tử. Tuy nhiên, châu Phi cần giải quyết những hạn chế về cấu trúc thương mại, nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng, sự chênh lệch phát triển ở các quốc gia và đặc biệt đạt được sự đồng thuận để đạt được mục tiêu hoàn thành AfCFTA vào năm 2035. Bài viết sẽ phân tích cơ hội, thách thức và đánh giá triển vọng của AfCFTA đồng thời gợi mở khả năng tham gia của Việt Nam vào hiệp định này.

3. NGUYỄN THỊ VŨ HÀ, BÙI THỊ ANH

Tác động của viện trợ phát triển chính thức tới chỉ số phát triển con người tại các nước kém phát triển ở Châu Phi

Tóm tắt: Nguồn vốn viện trợ phát triển chính thức (ODA) là một nguồn vốn có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, xoá đói giảm nghèo và phát triển bền vững tại các nước tiếp nhận. Tuy nhiên, tác động của nguồn vốn này tới các nước tiếp nhận đặc biệt là các nước kém phát triển (LDCs) còn gây nhiều tranh cãi bởi kết quả từ các nghiên cứu thực nghiệm là trái ngược nhau. Bài viết này nhằm mục đích đánh giá tác động của ODA (phân tách thành ODA vay và ODA viện trợ) và các dòng thu nhập (đầu tư trực tiếp nước ngoài, kiều hối), chi tiêu chính phủ tới chỉ số phát triển con người (HDI) trong bối cảnh xem xét hiệu quả chính phủ và lạm phát tại 28 nước kém phát triển ở châu Phi giai đoạn 2002-2019. Thông qua các mô hình phân tích dữ liệu bảng như Pooled OLS, FEM và REM, bài viết cho thấy, ODA viện trợ, chi tiêu chính phủ và kiều hối có tác động tích cực đáng kể tới HDI. Tuy nhiên, ODA vay, đầu tư trực tiếp nước ngoài và hiệu quả chính phủ lại không có ý nghĩa thống kê trong mô hình. Lạm phát có ảnh hưởng tiêu cực tới sự phát triển con người tại các nước kém phát triển ở châu Phi. Căn cứ vào kết quả tìm được, bài viết đã đề xuất một số giải pháp nhằm sử dụng ODA hiệu quả, hưởng tới cải thiện HDI tại các nước châu Phi.

4. LÊ LAN ANH

Quản lý sử dụng bền vững nguồn tài nguyên đất và nước của Nigeria: Cơ sở pháp lý và thực trạng

Tóm tắt: Đất và nước là hai nguồn tài nguyên thiết yếu nhất cho sự tồn tại của các thực thể sống trên trái đất. Tuy nhiên, trước nhu cầu khai thác và sử dụng ngày càng lớn như hiện nay, hai nguồn tài nguyên này đang có nguy cơ cạn kiệt. Nigeria, giống như hầu hết các nước đang phát triển, cũng nằm trong nhóm các nước có nguy cơ thiếu đất canh tác và cạn kiệt nguồn nước. Việc thiếu nước uống ở một số vùng và sự xuống cấp liên tục chất lượng đất đai đang trở thành chủ đề cấp bách cần có các giải pháp can thiệp phù hợp thông qua xây dựng và thực hiện các chính sách một cách hiệu quả. Mục tiêu của bài tham luận này là phân tích chính sách quản lý, thực trạng sử dụng đất và nguồn nước của Nigeria; củng cố các lập luận dựa trên việc phân tích các số liệu hiện có của chính phủ Nigeria và World Bank; kết quả nghiên cứu cho thấy sự thiếu các cơ chế vận hành chính sách quản lý đất và nước, cũng như nhận thức và ý thức sử dụng hai nguồn tài nguyên này tại Nigeria đang tạo ra những thách thức lớn trong việc phát triển bền vững hai nguồn tài nguyên quý giá này. Từ thực tiễn Nigeria, nghiên cứu đưa ra một số hàm ý chính sách cho Việt Nam trong việc duy trì và phát triển bền vững nguồn tài nguyên đất và nước.

5. LƯ VĨ AN

Ghi chép về cà phê Thổ Nhĩ Kỳ thời kỳ Ottoman trong tác phẩm Seyahatname của Evliya Celebi

Tóm tắt: Evliya Çelebi là một nhà thám hiểm người Thổ Nhĩ Kỳ nổi tiếng, vào thế kỷ XVII. Ông cũng là tác giả của Tập sách du ký (Seyahatname), được biết tới như là một trong những tài liệu quan trọng bậc nhất để tìm hiểu văn hóa và đời sống xã hội của người Thổ Nhĩ Kỳ vào thời kỳ Ottoman. Bên cạnh đó, Tập sách du ký còn là một tài liệu giá trị và sống động để nghiên cứu Thổ Nhĩ Kỳ học và văn hóa dân gian. Dựa theo ghi chép trong Tập sách du ký của Evliya Çelebi, bài viết đề cập đến cà phê và tiệm cà phê như những biểu tượng văn hóa có nguồn gốc từ Thổ Nhĩ Kỳ, tìm hiểu góc nhìn của Evliya Çelebi về cà phê và tiệm cà phê, cũng như ảnh hưởng của chúng đối với đời sống của người Thổ Nhĩ Kỳ vào thời Ottoman.

CÁC VẤN ĐỀ QUỐC TẾ

6. NGUYỄN HỒNG QUÂN

Cạnh tranh Trung Quốc- Mỹ trên biển Đông và một vài hàm ý chính sách đối với Việt Nam

Tóm tắt: Cạnh tranh địa chiến lược Trung Quốc- Mỹ là cuộc cạnh tranh không hòa, không chiến và còn tiếp tục kéo dài; trong đó cuộc cạnh tranh giữa hai cường quốc này trên Biển Đông sẽ còn nhiều gay gắt, nhiều tình huống có thể xảy ra. Cả Trung Quốc và Mỹ đều răn đe lẫn nhau, nhưng đều không muốn xảy ra xung đột vũ trang. Hai nước cũng có thể thỏa hiệp với nhau, chuyển mâu thuẫn sang các nước khác, như đã từng xảy ra trong quá khứ. Một kịch bản khác là Biển Đông có khả năng sẽ xảy ra cuộc hải chiến mới. Trước hành động không ngừng quân sự hóa Biển Đông, Trung Quốc có thể gây chiến với một hoặc một vài nước đã tuyên bố chủ quyền ở vùng biển này, trong đó có Việt Nam, hòng chiếm một số hoặc toàn bộ các đảo. Thậm chí, một vài nước trong vùng có thể bị lôi kéo vào cuộc đối đầu với Việt Nam về vấn đề Biển Đông.

7. TRẦN VIỆT TRANG

Dự báo những tác động của Hiệp định Thương mại tự do đa phương thế hệ mới đến đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam

Tóm tắt: Bài viết này đưa ra một số dự báo về tác động của các hiệp định hương mại tự do đa phương thế hệ mới, mà tiêu biểu là CPTPP và EVFTA đến đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam. Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới có những cam kết sâu rộng và toàn diện hơn so với những cam kết về tự do thương mại hàng hóa và dịch vụ như các “FTA truyền thống”, mức cắt giảm thuế gần như về 0%, có cơ chế thực thi chặt chẽ và hơn thế, nó hàm cả những lĩnh vực được coi là "phi truyền thống” như: lao động, môi trường, doanh nghiệp nhà nước, mua sắm chính phủ, minh bạch hóa, cơ chế giải quyết tranh chấp về đầu tư... FTA đa phương thế hệ mới sẽ thúc đẩy đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam, cả từ những nước thành viên của các hiệp định mà Việt Nam tham gia lẫn từ các nước không phải thành viên. Tuy nhiên, để biến tiềm năng này thành hiện thực, Việt Nam cần: (i) nâng cao nhận thức của các doanh nghiệp về các hiệp định; (ii) cần tận dụng triệt để quãng thời gian ngay sau khi hiệp định có hiệu lực để bứt phá trước khi lợi thế bị triệt tiêu; (iii) tập trung cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và trình độ công nghệ; (iv) có những hành động cụ thể, quyết liệt trong thực thi cam kết về sở hữu trí tuệ; v.v...

THÔNG TIN

8. NGUYỄN THỊ NGỌC MAI

Ba thách thức cản trở tiềm năng tăng trưởng kinh tế của châu Phi

Tóm tắt: Trong lịch sử, lục địa châu Phi được xem là một khu vực kinh tế yếu kém, với mức tăng trưởng hầu như không đủ để giảm nghèo và giảm bất bình đẳng. Tuy nhiên, trong những năm gần đây mức tăng trưởng kinh tế cao hơn đáng kể đã mở ra một kỷ nguyên mới cho khu vực.Mặc dù vậy, kết quả khảo sát sáu nền kinh tế lớn của châu Phi như Ethiopia, Ghana, Kenya, Mozambique, Nigeria và Nam Phi cho thấy nếu không kiểm soát được ba thách thức sau châu Phi sẽ vẫn giữ nguyên mô hình tăng trưởng thấp và hạn chế tác động giảm nghèo của châu lục. Những nhân tố này gồm có: sự phát triển dựa trên tài nguyên, thiếu nguồn lực sản xuất công nghiệp; gia tăng lực lượng lao động phi chính thức.